Anahtar Kelimeler; fiyat dışı unsur, ihale onay belgesi,
İtirazen Şikayet Konusu; İhale İlanı ve İdari Şartname’de yer alan fiyat dışı unsurlara ilişkin düzenlemenin mevzuata aykırı olduğu, idarelerin fiyat dışı unsur belirlerken, isteklilerce teklif edilen bedelin puanını, Kanun’un düzenleniş amacını da aşarak çok düşük belirlemelerinin, buna karşılık kamuya herhangi bir fiyat avantajı sağlamayan çeşitli puanlama yöntemleri kullanılarak, kamu kaynaklarını israf etmelerinin temel ilkelere aykırılık teşkil ettiği, idare tarafından “60 Puan” üzerinden değerlendirme yapılacak olan “Kalite ve maliyet yapılarının uyumu puanlaması” incelendiğinde, esasen bu puanlamada, isteklilerin hizmeti kaliteli bir biçimde yerine getireceklerine veya işletme ve bakım maliyetlerini düşürmek sureti ile kamu kaynağının daha ekonomik harcanacağına veya ne gibi bir maliyet avantajı sağlamak sureti ile hizmeti daha ekonomik bir şekilde yürüteceklerine yönelik hiçbir belirlemenin mevcut olmadığı, idarece yapılan puanlamanın, sadece isteklilerin tekliflerinin yaklaşık maliyete uyumunu ölçmeye yönelik bir puanlama metodu olduğu, netice itibarıyla, idarece isteklilerin teklif ettikleri bedellerden en düşük olanına 40 puan, buna karşılık teklif bedeli yaklaşık maliyetle uyumlu olan istekliye 60 puan verilmesinin, 4734 sayılı Kanun’un asıl amacını ifade eden, ihtiyacın en uygun fiyatla ve en kaliteli bir şekilde temin edilmesi amacına uyarlılık göstermediği, açıklanan nedenlerle, ihalenin iptal edilerek, daha gerçekçi bir puanlama sistemi ile ihale edilmesi gerektiği iddia edilmektedir.
Kamu İhale Kurulu Kararı Özeti; 24.11.2021 tarihli ve 2021/UH.I-2126 sayılı Kamu İhale Kurulu kararına göre; 4734 sayılı Kanun’un 40’ıncı maddesi uyarınca, ekonomik açıdan en avantajlı teklif; sadece fiyat esasına göre belirlenebileceği gibi fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar dikkate alınarak da belirlenebilmektedir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 20 ve 61’inci maddelerinde bu hususun yanı sıra; ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurların da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde; fiyat dışı unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları ile hesaplama yöntemi ve bu unsurlara ilişkin değerlendirmenin yapılabilmesi için sunulacak belgelerin idari şartnamede açıkça belirtileceği, fiyat dışı unsurlara, bu unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik düzenlemeyi yapan birim veya görevliler tarafından gerekçeli bir açıklama belgesi hazırlanacağı ve bu belgenin ihale onay belgesinin ekinde yer alacağı, ayrıca ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibinin hangi yöntem kullanılarak belirlenebileceği hususunun tamamen idarenin takdirinde olduğu, fiyat dışı unsurlar kullanılarak belirlenmesi durumunda hangi esaslara uyulması gerektiği Kamu İhale Genel Tebliği’nin 53.3’üncü maddesinde açıklanmıştır.
İtirazen şikâyete konu ihale dokümanında yapılan düzenlemeler incelendiğinde, söz konusu ihalede ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirleneceğinin ve ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenirken fiyat dışı unsurların nasıl puanlanacağının düzenlendiği anlaşılmıştır.
İdari Şartname’nin 35’inci maddesinden; ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyatla birlikte fiyat dışı unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği, idarece tarafından yapılan değerlendirmenin, isteklinin “teklif tutarı” ile “kalite ve maliyet yapılarının uyumu” üzerinden alacağı puanlar toplamına göre yapılacağı, geçerli teklifler içinden istekliler arasında teklif edilen en düşük teklif tutarın 40 puan, diğer yandan ise geçerli teklif veren isteklilere ait kalite ve maliyet yapılarının uyumu puanlamasına konu iş kalemlerinin yukarıdaki tabloda gösterildiği, söz konusu iş kalemleri için isteklilerce teklif edilen tutarların isteklilerin toplam teklif tutarına oranı anılan Şartname’de belirtilen oranlar içinde kaldığında (bu oranlar dahil) her bir iş kalemi için yukarıdaki tabloda yer alan puanlar verileceği, aksi halde ise puan verilmeyeceği anlaşılmaktadır.
İdare tarafından gönderilen ihale işlem dosyası incelendiğinde; fiyat dışı unsurların tespiti ve puanlamasına ilişkin ihale onay belgesinde fiyat dışı unsur puanlaması yapılacağı bilgisi dışında herhangi bir bilgi veya belge (Gerekçe Raporu vb.) bulunmadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda aktarılan tespitler neticesinde, ihalede ekonomik açıdan en avantajlı teklifin kamu ihale mevzuatında hangi yöntem kullanılarak belirleneceği ve işin niteliğine ve idarenin ihtiyacına göre işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi unsurlar dikkate alınarak fiyat dışı unsurların belirlenmesi hususlarında idarelere takdir yetkisinin tanındığı görülmüştür. Bununla birlikte aktarılan Yönetmelik’in 61’inci maddesinin 4’üncü fıkrasında “Fiyat dışı unsurlara, bu unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik düzenlemeyi yapan birim veya görevliler tarafından gerekçeli bir açıklama belgesi hazırlanır ve bu belge ihale onay belgesinin ekinde yer alır.” hükmü yer almakta olup, öncelikli olarak idarece hazırlanmış fiyat dışı unsurlara ilişkin gerekçeli açıklama belgesinin ihale onay belgesi ekinde yer alması gerektiği, bu belgenin varlığı sonrasında, idarelerce yapılan fiyat dışı unsur puanlamasının mevzuata uygun olarak yapılıp yapılmadığına yönelik ileri sürülen iddialara ilişkin değerlendirme yapılabileceği, somut durumda fiyat dışı unsurların belirlenmesine yönelik gerekçeli açıklama belgesi veya bu hususa ilişkin herhangi bir bilgi/belge ihale işlem dosyası muhteviyatında bulunmadığından iddia içeriğinde yer verilen hususlar bakımından ayrıca değerlendirme yapılamayacağı, dolayısıyla bahse konu düzenlemenin mevzuatta istenilen koşullara uygunluk arz etmediği anlaşıldığından iddia yerinde bulunmuştur.
Mehmet ATASEVER
Kamu İhale Kurulu Eski Üyesi/ Akademisyen
